Khi nói đến cái gọi là thang đo tỷ lệ, nhiều người chắc không rõ nó là gì. Thôi thì tôi sẽ nói nôm na kiểu dân dã dễ hiểu cho mọi người nắm nha.
Thang đo tỷ lệ là gì? Nói đơn giản, đây là một kiểu thang đo dùng để đo đạc hay định lượng một cái gì đó mà ta có thể biết chính xác giá trị từ đầu đến cuối. Mình có thể biết nó bắt đầu từ số mấy, đến số nào, và các khoảng cách giữa các giá trị này đều bằng nhau, giống như mình đo chiều cao hay cân nặng vậy đó. Chẳng hạn, một người cao 1m50, một người khác cao 1m80, thì cái chênh lệch giữa 1m50 và 1m80 là 30cm, rõ ràng ra như vậy luôn!
Thang đo tỷ lệ có tính chất đặc biệt là nó có “gốc 0” thực sự, tức là nếu mình đo mà ra số 0 thì nó là 0 thật, chứ không phải tượng trưng. Ví dụ đo độ dài, nếu mình có cái thước dài 0 cm thì nó không có chút nào luôn. Hay là đo cân nặng mà ra 0 kg, thì nghĩa là không có cân nặng, không có khối lượng, nói chung là không có gì hết. Cái này nó khác với mấy loại thang đo khác không có “gốc 0” rõ ràng nha, nên mới gọi là thang đo tỷ lệ đó.
Ví dụ về thang đo tỷ lệ trong thực tế, chắc là dễ thấy nhất là mấy thứ như chiều cao, cân nặng, nhiệt độ (nhưng là độ Kelvin thôi nha), và tiền bạc nữa. Cứ thử tưởng tượng, mình đi cân người, cái cân nó nhảy từ 0 đến 50 kg, 60 kg hay hơn nữa. Cái sự chênh lệch này, mình biết rõ và đo được bằng số cụ thể, cho nên người ta mới bảo nó là thang đo tỷ lệ.
- Chiều cao: Ví dụ một người cao 150cm và người khác cao 180cm. Chênh lệch giữa hai người là 30cm, mình thấy rõ ràng phải không?
- Cân nặng: Giống như cân nặng cũng vậy, ai cân được 0kg thì là không có gì luôn. Còn 50kg, 70kg thì mình có con số rõ ràng.
- Tiền bạc: Số tiền cũng vậy, ai có 0 đồng là không có tiền, còn có 1 triệu, 2 triệu thì nó là số thực tế mình đếm được.
Thang đo tỷ lệ có lợi ích gì? Thật ra mà nói, khi dùng thang đo này, mình biết chính xác mức độ, sự khác biệt giữa các giá trị và có thể so sánh chính xác giữa chúng. Ví dụ mình nói 100 kg gấp đôi 50 kg thì nó đúng vậy, vì nó là thang đo tỷ lệ, giá trị nó tăng gấp đôi thật chứ không có giả định gì. Hay là mình đo chiều cao, một người cao gấp đôi người khác thì cái này mình thấy và tính được rõ ràng. Còn mấy loại thang đo không có gốc 0, như là thang đo thứ bậc, thì mình không nói được cái kiểu gấp đôi hay một nửa đâu nha.
Nói tóm lại, thang đo tỷ lệ là một loại thang đo rất thông dụng và dễ hiểu, thường dùng trong đời sống hàng ngày của mình. Từ việc đo chiều cao, cân nặng, tới đo khoảng cách, tốc độ, nhiệt độ độ Kelvin nữa, nó đều dùng thang đo tỷ lệ hết. Những thứ mình đo được cụ thể từ 0 đến một giá trị nào đó, và mình tính toán được sự chênh lệch giữa các giá trị này, đều là dùng thang đo tỷ lệ hết cả.
Nếu mọi người hiểu rồi, thì lần tới khi mình cân đo đong đếm gì đó mà thấy có cái 0 thực sự, và có giá trị từ đó tăng lên theo khoảng cách bằng nhau, thì chắc chắn đó là thang đo tỷ lệ nha.
Tags：[thang đo tỷ lệ, đo lường, ví dụ thang đo, đo chiều cao, cân nặng]
