Nói đến cái tỷ lệ trên bản vẽ kỹ thuật, đấy là một thứ rất quan trọng, giúp mình hiểu được cái hình dáng và kích thước thực tế của cái vật thể đang cần biểu diễn trên giấy. Người ta dùng cái tỷ lệ 1:1 là phổ biến nhất, nghĩa là kích thước trên giấy y như cái kích thước thật ngoài đời. Nhưng mà đâu phải lúc nào cũng dùng 1:1 được, có khi phải thu nhỏ hay phóng to tùy ý mình.
1. Tỷ lệ 1:1 và các tỷ lệ khác
Thường thì tỷ lệ 1:1 được ưa chuộng vì nó dễ xem dễ hiểu, nhìn vô là thấy y chang thật. Nhưng có khi cái vật mình vẽ to đùng, không vừa tờ giấy thì phải thu nhỏ lại. Tỷ lệ 1:2, 1:5, 1:10 là những tỷ lệ thu nhỏ, nghĩa là cái kích thước trên bản vẽ nhỏ hơn kích thước thật, ví dụ như tỷ lệ 1:10 thì cái gì trên bản vẽ cũng nhỏ đi 10 lần.
Mà nếu cái vật thể nhỏ xíu, mình cần nhìn rõ thì phóng to lên, tỷ lệ 2:1, 5:1… cũng là mấy tỷ lệ hay gặp. Tỷ lệ này giúp mình thấy rõ cái chi tiết nhỏ nhặt mà bình thường không dễ nhìn ra.
2. Cách ghi tỷ lệ trên bản vẽ
Trên bản vẽ, cái tỷ lệ này cần ghi rõ ràng để người ta biết ngay là vẽ theo tỷ lệ nào. Thường là người ta ghi ngay cạnh cái khung bản vẽ, kiểu như “Tỷ lệ 1:1”, “Tỷ lệ 1:5”, tùy vào cái bản vẽ đó dùng tỷ lệ gì. Quy định về cách ghi tỷ lệ này cũng chặt chẽ lắm, theo tiêu chuẩn TCVN 7286:2003 đó, cho dễ mà kiểm tra sau này.
3. Tỷ lệ phóng to và thu nhỏ trong kỹ thuật
Khi làm bản vẽ, cái tỷ lệ phóng to hay thu nhỏ không phải chọn đại được đâu, phải tính toán cẩn thận theo nhu cầu thực tế. Ví dụ như vẽ máy móc to thì tỷ lệ thường là 1:100 hay 1:200 để vừa giấy, còn chi tiết nhỏ như đinh ốc vít có thể là 5:1, 10:1 để thấy rõ từng chút.
Mình có thể dùng lệnh MVSETUP trong phần mềm vẽ, chọn tỷ lệ 100 để phóng to, làm cái hình to gấp 100 lần so với kích thước thực, dễ quan sát cho người xem bản vẽ. Mấy cái lệnh này hỗ trợ nhiều lắm, không thì làm tay cực lắm, sai một cái là hỏng hết.
4. Ý nghĩa của việc chọn đúng tỷ lệ
Chọn tỷ lệ đúng là chuyện không đùa đâu, vì nếu sai tỷ lệ là cái bản vẽ ra sai bét, người đọc hiểu nhầm, chế tạo cũng hỏng. Cái tỷ lệ giúp mình cân đo đong đếm, đảm bảo mọi người hiểu đúng cái ý tưởng của mình. Ví dụ một cái cầu to lớn, không thể vẽ 1:1 được, ai mà đem cái cầu lên giấy đúng kích thước cho nổi. Phải là 1:100, 1:1000 chứ! Còn cái chi tiết nhỏ như cái vít, đai ốc, phải phóng to lên để dễ nhìn cái răng ren, lắp ráp cho chuẩn xác.
5. Các tỷ lệ chuẩn dùng nhiều trong kỹ thuật
-
Tỷ lệ thu nhỏ: 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100
-
Tỷ lệ phóng to: 2:1, 5:1, 10:1
Nói tóm lại, tỷ lệ trong bản vẽ kỹ thuật không chỉ là con số khơi khơi, mà là cái cách để chuyển cái thực tế ngoài đời vô giấy sao cho dễ hiểu dễ nhìn. Dù là vẽ máy móc, cầu cống, nhà cửa, hay cái đồ gia dụng, chọn tỷ lệ chuẩn giúp mình làm việc nhanh, đỡ sai sót, lại dễ trao đổi với người khác. Cứ làm cho đúng tỷ lệ thì nhìn vào cái là hiểu ngay thôi!
Tags：[Tỷ lệ bản vẽ kỹ thuật, Bản vẽ kỹ thuật, Tỷ lệ phóng to, Tỷ lệ thu nhỏ]
