Này các bác ơi, hôm nay tui kể cho mấy bác nghe về cái vụ “kiểm định sự khác biệt giữa hai tỷ lệ”. Nghe thì có vẻ cao siêu chứ thật ra nó cũng không có khó hiểu đâu. Kiểu như là mình muốn so sánh hai cái nhóm coi chúng nó có khác nhau không, ví dụ như là tỷ lệ nam nữ trong hai khu vực, hay tỷ lệ mấy đứa đi học trong làng này với làng kia. Nói thiệt, mấy cái này ngày xưa tui hổng có biết gì đâu, nhưng giờ lên mạng đọc thấy cũng hay hay nên tui mới ráng nhớ mà kể lại cho các bác nghe.
Ví dụ, mình muốn coi thử coi tỷ lệ nữ ở khu vực 1 với khu vực 2 nó có giống nhau không. Mình sẽ đi tính toán một cách kỹ lưỡng, rồi xài mấy cái phương pháp như z-test hay chi-square test để kiểm tra. Bây giờ nhiều người hay dùng mấy cái này lắm, bởi vì nó giúp mình biết chắc chắn là hai cái tỷ lệ đó có khác nhau không, hay là chỉ là ngẫu nhiên thôi. Cơ mà đừng lo, nghe từ ngữ vậy thôi, chứ mấy cái bước làm cũng đơn giản mà, tui kể tiếp cho.
Trước tiên, mình phải có dữ liệu từ hai khu vực, đúng không? Ví dụ khu vực 1 có 100 người, trong đó 60 người là nữ, khu vực 2 cũng có 100 người mà chỉ có 50 người là nữ. Mình coi tỷ lệ nữ trong hai khu vực, khu vực 1 là 60% còn khu vực 2 là 50%. Rồi từ đó, mình mới đi so sánh coi nó khác nhau nhiều không.
Để kiểm định, mình phải có cái gọi là giả thuyết. Đừng nghe từ “giả thuyết” mà lo lắng, nó chỉ là cái ý tưởng ban đầu thôi, kiểu như mình nói là: “Tui nghĩ tỷ lệ nữ ở hai khu vực là như nhau.” Đây gọi là giả thuyết không. Còn nếu mình nghĩ khác, kiểu như: “Tui nghĩ tỷ lệ nữ ở hai khu vực này khác nhau đó chớ,” thì đó gọi là giả thuyết thay thế.
Khi có giả thuyết rồi, mình bắt đầu xài mấy cái phương pháp tính toán, mà thường là dùng cái z-test trước. Cái z-test này giúp mình tính coi hai cái tỷ lệ kia có chênh lệch gì không. Mình sẽ có một con số z, rồi dựa vào nó để xem thử là hai cái tỷ lệ này khác nhau thiệt hay không, hay chỉ là do tình cờ mà có thôi. Nếu con số z đó lớn hơn một mức nhất định, gọi là mức ý nghĩa 5%, thì có nghĩa là hai tỷ lệ này khác nhau thiệt.
Còn nếu muốn cẩn thận hơn, mình có thể dùng thêm cái chi-square test nữa. Cái này cũng là một cách khác để coi thử hai nhóm có khác nhau không. Người ta thường dùng cái này khi mà mình có dữ liệu dạng bảng, kiểu như số lượng nam nữ trong từng khu vực. Mấy cái bảng này giúp mình dễ so sánh hơn.
Nói tóm lại, để kiểm định sự khác biệt giữa hai tỷ lệ, mình cứ nhớ làm theo mấy bước này:
- Đầu tiên là có dữ liệu từ hai nhóm.
- Sau đó đưa ra giả thuyết không và giả thuyết thay thế.
- Dùng z-test hoặc chi-square test để tính toán.
- Cuối cùng, dựa vào kết quả để kết luận hai tỷ lệ có khác nhau không.
Mấy cái này nghe thì có vẻ phức tạp, nhưng mà làm quen rồi thì cũng dễ thôi. Tui kể lại cho mấy bác nghe cho vui chứ tui thấy trên mạng có nhiều người làm giỏi lắm, chỉ cần làm theo là được. Hy vọng là mấy bác nghe tui kể xong cũng hiểu chút chút về vụ “kiểm định sự khác biệt giữa hai tỷ lệ” này.
Tags：[kiểm định sự khác biệt, hai tỷ lệ, z-test, chi-square test]
